BELGELERİN DİLİYLE GERÇEKLER

“Tehcir ve Ermeniler.” Son yıllarda gittikçe artan bir şekilde önümüze

çıkarılan kelimeler ve onunla beraber hemen arkasından eklenen “soykırım.”

“Tehcir”; olağanüstü savaş şartlarında alınan tedbirler bütünü içinde uygulamalardan biridir sadece. Bu tedbirden sadece Ermeniler mi etkilenmiştir acaba?

Söz konusu edilen bölgelerde yaşayan Türkler neden hiç hatırlanmaz?

1915 yılındaki tehcirin hangi sebeplerden kaynaklanan bir

zorunluluktan doğduğunun hemen hiç dile getirilmemesi ve savunma

düşüncesi içinde hareket edilmesi, gerçeklerin de ortaya çıkmasını

engellemektedir. Gerçeklerin inkâr edilemeyeceği tek kanıt da belgelerdir.

Belgeler konuşunca, görmezden gelinenlerin de neler olduğu ortaya çıkmış

olacaktır.

Erzurum’da, Kafkasya’dan gelen Taşnak delegelerinin de katıldığı

toplantıda, şu kararlar alınır:

“1. Savaşın ilânına kadar sessiz kalmaya ve boyun eğmeye devam

etmek, fakat bu zaman zarfında Rusya’dan gelecek ve içeriden tedarik

edilecek silâhlarla donatılmış bir duruma gelmek.

2. Savaş ilân edilirse, Türk ordusundaki Ermeni askerlerinin

silâhlarıyla birlikte Rus ordusuna katılmaları.

3. Türk ordusunun ilerlemesi durumunda sessizliği korumak.

4. Türk ordusu ricat eder, yahut ilerleyemeyecek duruma gelirse,

çetelerin, derhâl ellerindeki programa uygun olarak ordu gerisinde faaliyete

geçmeleri...”

1. Kararlar aynen uygulanır ... Dördüncü maddede belirtilen

ortam 1914’ün sonundan itibaren çok belirgin bir duruma gelince Ermeni

faaliyetleri çığrından çıkar. Artık, cephede savaşan Türk ordusunun

gerisinde emniyet kalmamıştır.

3 ncü Ordu tarafından yapılan bir değerlendirmede, başlıca ihtilâl

merkezlerinin, “Van, Bitlis, Erzurum, Karahisar (Şebinkarahisar) ve ikinci

derecede olmak üzere Sivas, Kayseri ve Diyarbakır’ın” olduğu bildirilir. Bu

ihtilâl merkezlerine askerî açıdan bakıldığında, hepsinin “menzil sınırının

geçtiği başlıca noktalar” olduğu görülür.2 Sonuç itibarıyla, ordunun ikmal

desteğinin tehlikeye düşürüldüğü açıktır.

Cephe gerisindeki Ermeni ihtilâlcilerinin faaliyetleri her geçen gün

artan terör olaylarını doğurur. Köyler, kasabalar yakılır, masum insanlar

katledilir ve göçe zorlanırlar. Türk ordusundaki “Ermeni neferleri her fırsattan

istifade ederek silâhlarıyla Rus ordusuna firar ediyordu. Subay ve tabiplerin

de birçok bilgiyle Rus ordusuna katıldıkları görülüyordu.

1 Birinci Dünya Harbi Koleksiyonu (BDH); Klâsör (Kls): 528, Eski Dosya (E.D.): 1029, Yeni

Dosya (Y.D.): 2061, Fihrist (F): 21(1-18). Bk. s. 97.

2 BDH; Kls: 528, E.D: 1029, Y.D: 2061, F: 21(1-18). Bk. s. 101.